Rusya önderi Putin “Üye ülkelere Sovyetlerden ayrılma hakkını vermek birliğin temeline döşenen bir mayındı” dedi geçen gün Ukrayna’ya asker gönderme sonucunı duyururken. Uzun konuşmasında tarih ve jeopolitik kavramları üzerinden bugünkü dış siyasetinin temellerini deklare etti. Ukrayna’nın SSCB önderlerinin yanılgılı siyasi tercihleri kararında yapay olarak oluşturulmuş bir devlet olduğunu argüman etti. Hatta geçmişte Rus imparatorluğunun hegemonyasına girmiş olan öbür devletler için de “bağımsız olmaya hakları yok” demeye getirdi. Rus İmparatorluğunu bir daha inşa etmeye yönelik dış siyaset maksadını bütün açıklığıyla dünyaya ilan etti.
Bu çerçevede Ortodoks Hristiyan inancını Rus kimliğinin temeli olarak zikretti. Hakikaten 2020 referandumunda yapılan değişiklikle anayasaya “Binlerce yıllık geçmişin birleştirdiği Rusya cetlerinin anısını ve Tanrı’ya inancını koruyor” cümlesi eklenmişti. Devlet başkanlığı yetkilerini ve gücünü daha da artıran düzenlemenin yer aldığı kelam konusu değişiklikle Putin’e de 2036’ya kadar iş başında kalma hakkı tanınıyordu. Bu fazlacaça konuşuldu lakin asıl değerli kısımlar devletin tarifiyle ilgili olanlardı. Sözgelimi Rusya Federasyonu’nun bin yıllık tarihi olan bir devlet olarak hem Çarlığın birebir vakitte SSCB’nin doğal mirasçısı sayılması… Ruslarla ilgili “kurucu halk” tabirinin kullanılması…
Sovyet evresindeki “halkların kardeşliği” retoriğinin sessiz bir biçimde yürürlükten kaldırılması manasına gelen bu son değişiklik bile tek başına gösteriyor ki Rusya’nın mevcut idaresi Meczup Petro’nun ve Stalin’in ayak izlerini takip eden bir dış siyaset benimsemiş bulunuyor. Adım adım bu yolda ilerliyorlar. Ukrayna’nın başına gelenler de bununla ilgili.
***
Buna karşılık… Rusya’nın güç kullanarak komşu ülkelerin egemenliklerini çiğnemesine, “Benim doğal ve tarihî mirasım” diyerek öbür milletlerin toprakları üzerinde hak tez etmesine karşı çıkmayı “Amerikancılık” diye nazarannler var bizim ülkemizde. Profesyonel maksatla baş karıştırmaya ve propaganda yapmaya çalışanları bir kenara ayırırsak, bir cins zihin illüzyonu yol açıyor olmalı bu niyet haline. “Amerika’ya karşı olduğumuza bakılırsa bu ülkenin karşısında olanların da yanında olmalıyız” üzere bir mantık belirliyor bu çarpık yaklaşımı galiba…
İki yüzyılı aşkın müddettir Rus yayılmasının tehdidi altında olan bir ülkenin okur muharrirleri Rusya’nın bugüne kadar hiç değişmeyen ve –coğrafya değişmediği sürece– değişmeyecek olan dış siyaseti hakkında bu derecede bilgisiz olabilir mi?
Düşünün ki “ABD Ukrayna’ya silah satmak için Rusya’yı tahrik edip savaş çıkarmaya çalışıyor” tespitinde (!) bulunanlar oldu. “Ukrayna’da olan şey ABD’nin Rusya’ya diz çöktürme teşebbüsünün başarısız olmasıdır” dedi bir emekli büyükelçimiz. “Ukrayna’da yaşanan savaşın sorumluları ABD emperyalizmi ve Ukrayna’daki faşist iktidardır” dedi solcularımız, hiç birimizi şaşırtmadan.
Haydi solcuları bir yana bırakın, milliyetçi yahut ulusalcı olma tezindeki birilerinin Ukrayna’nın işgali teşebbüsünü “Rusya emperyalist Batı’ya haddini bildirdi” diye yorumlaması akılla açıklanabilir mi?
Taban düzeyde tarih, coğrafya ve dış siyaset malûmatı olan herkes bilir ki –mevcut jeopolitik gereği– bu bölgede Rusya doğal rakibimiz, Ukrayna ise (Azerbaycan ve Gürcistan gibi) doğal müttefikimizdir. Birebir biçimde İran ve Yunanistan çıkarlarımızın oldukcalukla örtüşmediği komşularımızdır.
Ancak şüphesiz bu ülkelerle daima çatışma halinde olmamız gerekmiyor. Aksine bölgesel ticaret başta olmak üzere biroldukça alanda işbirliği ortasında olmak, çatışan çıkarlarımızı geriye itip çakışan çıkarlara odaklanmak zorundayız. Fakat bunun manası temkini elden bırakmak, ilgilerin hududunu gözden kaçırmak, hele hele ulusal çıkarlarımızı unutmak değil. Güvenliğimizi garanti altına alacak olan savunma siyasetimizi realist asıllar üzerinde inşa ettikten daha sonra (yani eşeği sağlam kazığa bağladıktan daha sonra) bölge ülkeleriyle her türlü işbirliğine açık olmamız rasyonalitenin icabı.
***
İkinci Dünya Savaşı daha sonrasındaki “büyük paylaşım” hengamesinde, tarihî ve jeopolitik devamlılık ortasındaki ulusal dış siyasetinin gereği olarak Boğazlarda hak argümanı ve toprak talebiyle karşımıza çıkan Rusya gerçeğini unutup “NATO’da ne işimiz var” diyor kimilerimiz bugün.
Batı emperyalizmi tarihi ve aktüel bir realite… Lakin şayet –18. yüzyıldan bu yana daima yaptığımız üzere– iki şerden daha ehven olanı seçip Atlantik savunma paktı ortasında yer almamış olsaydık, bugün hangi durumda olabileceğimizi tasavvur etmek fazlaca sıkıntı olmasa gerek.
Türkiye Cumhuriyeti devletinin “Türkiye Sovyet Cumhuriyeti” olmasını o devirde her türlü uğraş ve fedakarlığı göstererek BM ve NATO ortasında yer almamızı sağlayan siyasi iradenin engellediğini unutmamalıyız. Bu yolda ileri sürülen hayli partili hayata geçmemiz kaidesini yerine getirmek için kendi iktidarından feragat eden İsmet İnönü’yü -sevsek de sevmesek de- hayırla anmalıyız. “Aynı durumda oburu olsa ne yapardı” diye de düşünmeliyiz ortada bir.
Lakin pek düşünmüyoruz bunları… Hatta kimilerimizde “Batı karşıtlığı” giderek “Rusya’ya toz kondurmama” ve milletlerarası bağlantılarda “realiteye sırt dönme” tavrı olarak tezahür edebiliyor.
Kamuoyu anketlerinde sorulan “Türkiye’nin en büyük düşmanı kim” sorusuna yanıt neden her vakit ABD oluyor, Rusya “dostlar” kategorisinde yer alabiliyor? Yeni açıklama, “Türkiye’yi bölmek için uğraşan terör örgütlerine Washington’un desteği” şeklinde… halbuki bize karşı ASALA’yı ve PKK’yı kurduran ve yönlendiren kuzey komşumuza bu hususta pek öfke duymuyoruz. Washington’un müttefiklikle bağdaşmayacak bir yaklaşımla PKK’nın Suriye kolu olan PYD ile geliştirdiği işbirliğine haklı olarak kızıyoruz lakin terör örgütünün Suriye’deki geri kalan kütlesinin Moskova denetiminde olmasını önemsemiyoruz.
Demek ki sıkıntının kökleri “güncel”de değil, daha derinde: Yüz yıl evvel Osmanlı İmparatorluğunu yıkan rakibimizin Avrupa/Batı olduğunu düşünüyoruz haklı olarak. Rusya’nın bunda dahli görünmüyor. Onlara karşı eziklik kompleksimiz yok. En son savaştığımız ve imparatorluğumuzu yıkılmasına yol açan eski düşmanımız İngiltere ve bu devletin şimdiki varisi ABD ise genetik hafızamızda makûs aktörler olarak kodlu durumdalar.
93 Harbinde Rus ordusunun Yeşilköy’e kadar geldiğini, Avrupa güçlerinin baskısı üzerine başşehir İstanbul’u işgal etmekten geri durduklarını hatırlamıyoruz. Osmanlı devletinin ömrünü en az bir asır daha uzatan ilacın Rus yayılmasını kendi çıkarlarına tehdit olarak nazarann Avrupa devletleriyle yaptığımız ittifaklar olduğunu unutuyoruz.
Bu mevzuyu biraz da toplumsal psikolojinin gereçleriyle daha derin bir tahlile tabi tutmamız gerekiyor herbiçimde…
Bu çerçevede Ortodoks Hristiyan inancını Rus kimliğinin temeli olarak zikretti. Hakikaten 2020 referandumunda yapılan değişiklikle anayasaya “Binlerce yıllık geçmişin birleştirdiği Rusya cetlerinin anısını ve Tanrı’ya inancını koruyor” cümlesi eklenmişti. Devlet başkanlığı yetkilerini ve gücünü daha da artıran düzenlemenin yer aldığı kelam konusu değişiklikle Putin’e de 2036’ya kadar iş başında kalma hakkı tanınıyordu. Bu fazlacaça konuşuldu lakin asıl değerli kısımlar devletin tarifiyle ilgili olanlardı. Sözgelimi Rusya Federasyonu’nun bin yıllık tarihi olan bir devlet olarak hem Çarlığın birebir vakitte SSCB’nin doğal mirasçısı sayılması… Ruslarla ilgili “kurucu halk” tabirinin kullanılması…
Sovyet evresindeki “halkların kardeşliği” retoriğinin sessiz bir biçimde yürürlükten kaldırılması manasına gelen bu son değişiklik bile tek başına gösteriyor ki Rusya’nın mevcut idaresi Meczup Petro’nun ve Stalin’in ayak izlerini takip eden bir dış siyaset benimsemiş bulunuyor. Adım adım bu yolda ilerliyorlar. Ukrayna’nın başına gelenler de bununla ilgili.
***
Buna karşılık… Rusya’nın güç kullanarak komşu ülkelerin egemenliklerini çiğnemesine, “Benim doğal ve tarihî mirasım” diyerek öbür milletlerin toprakları üzerinde hak tez etmesine karşı çıkmayı “Amerikancılık” diye nazarannler var bizim ülkemizde. Profesyonel maksatla baş karıştırmaya ve propaganda yapmaya çalışanları bir kenara ayırırsak, bir cins zihin illüzyonu yol açıyor olmalı bu niyet haline. “Amerika’ya karşı olduğumuza bakılırsa bu ülkenin karşısında olanların da yanında olmalıyız” üzere bir mantık belirliyor bu çarpık yaklaşımı galiba…
İki yüzyılı aşkın müddettir Rus yayılmasının tehdidi altında olan bir ülkenin okur muharrirleri Rusya’nın bugüne kadar hiç değişmeyen ve –coğrafya değişmediği sürece– değişmeyecek olan dış siyaseti hakkında bu derecede bilgisiz olabilir mi?
Düşünün ki “ABD Ukrayna’ya silah satmak için Rusya’yı tahrik edip savaş çıkarmaya çalışıyor” tespitinde (!) bulunanlar oldu. “Ukrayna’da olan şey ABD’nin Rusya’ya diz çöktürme teşebbüsünün başarısız olmasıdır” dedi bir emekli büyükelçimiz. “Ukrayna’da yaşanan savaşın sorumluları ABD emperyalizmi ve Ukrayna’daki faşist iktidardır” dedi solcularımız, hiç birimizi şaşırtmadan.
Haydi solcuları bir yana bırakın, milliyetçi yahut ulusalcı olma tezindeki birilerinin Ukrayna’nın işgali teşebbüsünü “Rusya emperyalist Batı’ya haddini bildirdi” diye yorumlaması akılla açıklanabilir mi?
Taban düzeyde tarih, coğrafya ve dış siyaset malûmatı olan herkes bilir ki –mevcut jeopolitik gereği– bu bölgede Rusya doğal rakibimiz, Ukrayna ise (Azerbaycan ve Gürcistan gibi) doğal müttefikimizdir. Birebir biçimde İran ve Yunanistan çıkarlarımızın oldukcalukla örtüşmediği komşularımızdır.
Ancak şüphesiz bu ülkelerle daima çatışma halinde olmamız gerekmiyor. Aksine bölgesel ticaret başta olmak üzere biroldukça alanda işbirliği ortasında olmak, çatışan çıkarlarımızı geriye itip çakışan çıkarlara odaklanmak zorundayız. Fakat bunun manası temkini elden bırakmak, ilgilerin hududunu gözden kaçırmak, hele hele ulusal çıkarlarımızı unutmak değil. Güvenliğimizi garanti altına alacak olan savunma siyasetimizi realist asıllar üzerinde inşa ettikten daha sonra (yani eşeği sağlam kazığa bağladıktan daha sonra) bölge ülkeleriyle her türlü işbirliğine açık olmamız rasyonalitenin icabı.
***
İkinci Dünya Savaşı daha sonrasındaki “büyük paylaşım” hengamesinde, tarihî ve jeopolitik devamlılık ortasındaki ulusal dış siyasetinin gereği olarak Boğazlarda hak argümanı ve toprak talebiyle karşımıza çıkan Rusya gerçeğini unutup “NATO’da ne işimiz var” diyor kimilerimiz bugün.
Batı emperyalizmi tarihi ve aktüel bir realite… Lakin şayet –18. yüzyıldan bu yana daima yaptığımız üzere– iki şerden daha ehven olanı seçip Atlantik savunma paktı ortasında yer almamış olsaydık, bugün hangi durumda olabileceğimizi tasavvur etmek fazlaca sıkıntı olmasa gerek.
Türkiye Cumhuriyeti devletinin “Türkiye Sovyet Cumhuriyeti” olmasını o devirde her türlü uğraş ve fedakarlığı göstererek BM ve NATO ortasında yer almamızı sağlayan siyasi iradenin engellediğini unutmamalıyız. Bu yolda ileri sürülen hayli partili hayata geçmemiz kaidesini yerine getirmek için kendi iktidarından feragat eden İsmet İnönü’yü -sevsek de sevmesek de- hayırla anmalıyız. “Aynı durumda oburu olsa ne yapardı” diye de düşünmeliyiz ortada bir.
Lakin pek düşünmüyoruz bunları… Hatta kimilerimizde “Batı karşıtlığı” giderek “Rusya’ya toz kondurmama” ve milletlerarası bağlantılarda “realiteye sırt dönme” tavrı olarak tezahür edebiliyor.
Kamuoyu anketlerinde sorulan “Türkiye’nin en büyük düşmanı kim” sorusuna yanıt neden her vakit ABD oluyor, Rusya “dostlar” kategorisinde yer alabiliyor? Yeni açıklama, “Türkiye’yi bölmek için uğraşan terör örgütlerine Washington’un desteği” şeklinde… halbuki bize karşı ASALA’yı ve PKK’yı kurduran ve yönlendiren kuzey komşumuza bu hususta pek öfke duymuyoruz. Washington’un müttefiklikle bağdaşmayacak bir yaklaşımla PKK’nın Suriye kolu olan PYD ile geliştirdiği işbirliğine haklı olarak kızıyoruz lakin terör örgütünün Suriye’deki geri kalan kütlesinin Moskova denetiminde olmasını önemsemiyoruz.
Demek ki sıkıntının kökleri “güncel”de değil, daha derinde: Yüz yıl evvel Osmanlı İmparatorluğunu yıkan rakibimizin Avrupa/Batı olduğunu düşünüyoruz haklı olarak. Rusya’nın bunda dahli görünmüyor. Onlara karşı eziklik kompleksimiz yok. En son savaştığımız ve imparatorluğumuzu yıkılmasına yol açan eski düşmanımız İngiltere ve bu devletin şimdiki varisi ABD ise genetik hafızamızda makûs aktörler olarak kodlu durumdalar.
93 Harbinde Rus ordusunun Yeşilköy’e kadar geldiğini, Avrupa güçlerinin baskısı üzerine başşehir İstanbul’u işgal etmekten geri durduklarını hatırlamıyoruz. Osmanlı devletinin ömrünü en az bir asır daha uzatan ilacın Rus yayılmasını kendi çıkarlarına tehdit olarak nazarann Avrupa devletleriyle yaptığımız ittifaklar olduğunu unutuyoruz.
Bu mevzuyu biraz da toplumsal psikolojinin gereçleriyle daha derin bir tahlile tabi tutmamız gerekiyor herbiçimde…