DEVA Partisi, Perşembe günü Bursa’da düzenlenen lansmanla, iktidara gelmeleri durumunda birinci 90 ve 360 günde hayata geçirmeyi taahhüt ettikleri ‘Yerel İdare ve Şehircilik Hareket Planını’ kamuoyuna duyurdu. DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, tertipte KARAR müellifi Semra Alkan’ın sorularını yanıtladı.
İnşaat dalının ehemmiyetine değinen Babacan, Türkiye’deki yolsuzluğun üçte ikisinin de bu alanda olduğunu lisana getirerek “Bu beraberinde siyasetin ve siyasetçinin finansmanında da en kıymetli alan olarak belirtilebilir” dedi. Babacan, ayrıyeten Meclis’e sevk edilmesi gereken bir numaralı yasanın siyasi etik yasası olduğunu da kelamlarına ekledi.
PLANI, BABACAN VE KARLITEKİN ANLATTI
20 farklı başlıkta hareket planı hazırlayan DEVA Partisi, şu ana kadar ‘Tarım, Afet İdaresi, Toplumsal Siyasetler, Demokrasiye Geçiş, Yarına Atılım ve Ekonomi’ hareket planlarını deklare etti.
Perşembe günü de Bursa’da düzenlenen ‘Yerel İdareler ve Şehircilik Aksiyon Planı’ lansmanında 101 unsurdan oluşan aksiyon planını, DEVA Partisi Genel Lider Ali Babacan ile partinin Mahallî İdareler ve Şehircilik Siyasetleri Lideri Candan Karlıtekin anlattı.
Mahallî İdareler ve Şehircilik Aksiyon Planı’nda dikkat çeken unsurlar şöyle:
“kuvvetli, tesirli ve verimli lokal idareler için ‘Yerinden Yönetim’ prensibi temel alınacak. Kayyum uygulamalarına son verilecek. Büyük ve kıymetli projeler halka sorulacak. Belediyelerdeki rantla çaba edilecek. On yıl ortasında doğal afetler karşısında zayıf konut kalmayacak. Cem Evleri’ne yer ayrılacak. Kentte yenilenebilir güç üretimi organize edilecek. Kentteki taksi problemi çözülecek. Gençlerin yurt sorunu çözülecek. Sokak hayvanlarının idaresine dair aksaklıklar giderilecek.”
Candan Karlıtekin, hareket planıyla ilgili “Yaklaşık iki yıl üzerinde titizlikle çalışılmış bir hareket planı bu…” derken, Ali Babacan’ın hareket planı kitapçığı giriş kısmındaki “Kültürel ve tarihi mirasımıza hürmet duyarak kentlerimizin ruhunu korumak birinci gayemizdir. Bir öbür deyişle maksadımız, kentlerimizin kuşaklar ortası transferini korumaktır” kelamları de dikkat çekti.
‘EKONOMİ İDARE SİYASETLERİNE KRİZ daha sonraSI DÖRDÜNCÜYÜ EKLEDİK’
Toplantı daha sonrasında Babacan, KARAR muharriri Semra Alkan’ın şu sorularını yanıtladı:
“Tarih veriyorum. Enflasyonu, ikinci yılımızda tek haneli düzeylere bir daha indireceğiz. Biz yapamayacağımız bir şeyin kelamını hiç vermedik. Lakin bir kelam veriyorsak bu kelamımızı kesinlikle tutarız” diye bir açıklamanız oldu. Bu noktada, mutfakların yangın yerine döndüğü bugünlerde enflasyonu tek haneye nasıl düşüreceksiniz?
İktisat idaresinde aslında klasik manada üç siyaset alanı vardır. Bir de 2008-2009 krizinden daha sonra buna dördüncüsünü ekledik. Bu üç alan nedir? Para siyaseti, maliye siyaseti ve yapısal ıslahat dediğimiz alan. Dördüncü alan olarak da bizim makro ihtiyati önlemler diye önemli bir inovasyon olarak kattığımız bir alan oldu. Yani bankacılık sistemi üstündeki düzenlemelerle para siyasetinde ve maliye siyasetinde oluşturduğumuz tesire benzeri tesirler oluşturabiliyorsunuz sonuçlar açısından baktığınızda. ötürüsıyla, dört tane değerli alan var.
‘HAYAT PAHALILIĞININ BİR NUMARALI SEBEBİ DENETİMİN ELDEN KAÇMASI’
En değerli konulardan bir tanesi döviz kuruyla ilgili bir an evvel bir sükûneti getirmektir. Yani döviz kurunun bu kadar meçhul ve dalgalı olması, çok hareketli olması, öngörülemez olması şu anda hayat pahalılığının en kıymetli niçinidir. Açıkçası Türkiye’de hayat pahalılığının bir numaralı niçini döviz kurlarıyla ilgili denetimin elden kaçmış olmasıdır. Döviz kurlarını denetim etmek için de Merkez Bankası’nın elinde hayli değerli iki tane enstrüman vardır. Bunlar faiz siyaseti ve elindeki döviz rezerviyle piyasaya müdahalesidir. Merkez Bankası’nın bir an evvel bağımsız olması, Merkez Bankası’nın başına ve Para Siyaseti Heyetine ehil ve dürüst insanların atanması aslına bakarsan enflasyonla ilgili sorunun tahlilini epey hızlandıracaktır. Bir numaralı husus budur.
‘MERKEZ’İN ELİNDE ŞU ANDA HİÇ YETKİ KALMADI’
Bizim iktisat hareket planımızda Merkez Bankası Lideri adaylarının kesinlikle Meclis’e gidip, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda soru ve karşılık oturumuna girmesi gerektiğini söylüyoruz. Bu bir oylanma, tasdik edilme yahut bir Meclis onayı manasında değil. Lakin gitsinler kendilerini anlatsınlar diyoruz. Orada muhalefet milletvekilleri, iktidar milletvekilleri ve basın var. Üç ya da dört tane aday var ise, evvel bir gitsinler, kendilerini anlatsınlar, soru ve karşılık olsun. Ne yapacaklarını söylesinler, bu biçimdelikle toplum önünde bir taahhüde girsinler o soru ve cevaplarla… Bir de kamuoyunun bir kantarına çıksınlar. Yani bir değerlendirmeden daha sonra Merkez Bankası Başkanı’nın bakılırsavlendirilmesini istiyoruz. TÜİK Lideri ve BDDK Lideri için de birebir biçimde… ötürüsıyla Merkez Bankası’nın bağımsız olması ve Merkez Bankası’nın bu iki enstrümanı yani döviz rezervi ve faiz oranı enstrümanını bir an evvel eline alması gerekiyor. Aksi biçimde Merkez Bankası’nın şu anda elinde hiç bir yetki kalmamış durumda. Açıkçası tamamını Cumhurbaşkanı’nın talimatıyla yapıyor ve yanlış talimatlar kararında da yanlış sonuçlar oluşuyor.
İkinci kıymetli hususta bu işin bütçe tarafı, maliye siyaseti tarafıdır. Bütçe tarafında da enflasyonla çabaya yardımcı olacak bir gelir ve sarfiyat kompozisyonu oluşturmak gerekiyor. Artı bir de yapısal ıslahatlar tabi. Yapısal ıslahatlarda kesim dal bahisleri ele alıp, dallarla ilgili maliyeti artıran ögeler nedir? Rekabet mi âlâ çalışmıyor? Verimsizlik mi var bir yerlerde diye tüm bunlara bakıp, bilhassa maliyet tarafında ne yapılabilir bununla ilgili mevzulara eğilmek gerekiyor. Makro ihtiyati önlem tarafında da bilhassa talep kaynaklı enflasyon üzerinde tesir olur. Ki şu anda Türkiye’nin fazla bu biçimde bir sorunu yok bu etapta.
‘ENFLASYONUN EN KIYMETLİ KAYNAĞI MALİYETLER’
Enflasyonun en kıymetli kaynağı şu anda maliyetlerdir. Maliyetler fiyatı artırıyor. kimi vakit aksisi de olabiliyor. İnsanların elinde harcayacak o kadar hayli para oluyor ki, fazlaca talep oluyor o da enflasyonu tetikleyebiliyor. Şu anda Türkiye’nin sorunu o denli bir sorun değil. Gerçi dikkat etmek lazım. Zira Merkez Bankası şu anda daima operasyonlar yapıyor. Mali genişlemede ölçüyü kaçırırsa bir de öteki türlü bir sorun da yaşayabilir.
Son devirde Merkez Bankası rezervlerinin tükenmesi, ABD’de FED’in faiz artırma beklentisi, Rusya-Ukrayna savaşının uzaması üzere olumsuz niçinler kararında ‘Türkiye’de doları frenlemek sıkıntı olabilir’ diye yorumlar yapılıyor. Sizin bu hususta görüşünüz nedir?
Savaşın ortasındaki ülkeler döviz kurlarını baya bir tutuyorlar. Biz savaşın haricinde izleyen bir ülke olarak tutamıyoruz. Yani bu büsbütün makûs idare, öteki bir şey değil.
‘ENFLASYON ÖNDEN KOŞUYOR, MAAŞ ARTIŞLARI YAKALAMAYA ÇALIŞIYOR’
Aklı başında bir Merkez Bankası idaresi olsa hiç bir şey olmaz. Anında denetim altına alırlar. Lakin kimse karışmayacak. Yani Merkez Bankası gerçek bildiğini yapacak. Benim işim enflasyonu düşürmek. Zira enflasyon düşmeyince refah artışı mümkün değil. Zira maaş artışı yapıyorsunuz fakat maaş artışları daima enflasyonu arttan yakalamaya çalışıyor. Enflasyon önden koşuyor, maaş artışları arttan o koşan enflasyonu yakalamaya çalışıyor. ötürüsıyla bu bitmez bir müddetçtir. Türkiye 34 sene bir girmiş bu kısır döngüye, 70’lerde, 80’lerde, 90’larda, 34 sene bu ülkede enflasyon iki haneli, üç haneli olmuş. Kimse düşürememiş.
‘BİZ ENFLASYONU NASIL DÜŞÜRDÜK?’
Biz enflasyonu nasıl düşürdük? Biz söylemiş olduğim üç alan ki dördüncü alanı 2008-2009 devrinde devreye soktuk. Bu üç alanda gerekeni yaptık. Ve kararlılıkla yaptık. Bu mevzuda fazlaca sağlam duracağımızı da bütün dünya âleme ilan ettik ve gösterdik. aslına bakarsanız enflasyonun düşeceği ile ilgili kanaat oluştuğu anda faizler çabucak düşüyor. Faizler fikir, faizlerin düşmesinden kaynaklanan bir ekonomik canlanma esasen geliyor. ötürüsıyla bu bundan öncelik sırasıdır. Birinci öncelik olarak, enflasyonun düşeceğine dair kararlı bir uğraş başlıyor ve artık enflasyon düşecek kanaati süratle oluşuyor. Bu piyasa faizlerini düşürüyor. Piyasa faizleri düştüğü vakit da arttan yatırımlar başlıyor, alışveriş canlanıyor. Biz bunu yaptık. Bu sürecin pratiğini yaşayanlar olarak epey yeterli bir teknik takımımız var. Merkez Bankası tarafında da, Hazine tarafında da yönetmiş, enflasyonu düşürmüş bir teknik heyet var. Bir de siyasi takımlarımızda bir daha bu hususta deneyimli, işi bilen beşerler.
Dediler ki kur düşecek mi? Kur bir defa yükseldiği vakit epeyce geri gelmiyor. Ancak değerli olan onu makul bir yerlerde tutarken, arttan gelir düzeyini yükseltmek için çalışmak ve ekonomiyi canlandırmaktır. ötürüsıyla enflasyonu yavaşlatırken ekonomiyi canlandırmak, alışverişi canlandırmak ve insanların refah düzeyini yükseltmek kıymetlidir. Bunun tahlili bu. 2001-2002 krizini çözerken de bu biçimde yaptık, 2008-2009 global krizini çözerken de bu biçimde yaptık. Yani büsbütün dürüst ve ehil takımlarla, istişareyle… Tahlil buralarda yani. Yalnızca iktisatla ilgili problemlerde değil, her türlü problemde tahlil buralarda, fazla uzakta aramamak lazım. İşi bilenlerle çalışmanız lazım. Öbür türlü olmaz.
‘İNŞAAT KONUSUNDA BAŞBAKANLA ÇOK AKSİ DÜŞTÜK’
İnşaat kesimini, inşaata dayalı büyüme sürecini etraf bahsiyle bir arada nasıl değerlendirirsiniz?
İnşaatı altyapı ve üstyapı olarak ikiye ayırabiliriz. Altyapı tarafı biraz önden gitmesi gereken bir bahis. Yani büyümenin önünü açması gereken bir mevzu. Üstyapı tarafının da büyümenin ve refahın kararı olması lazım. Yani biraz geriden gelmesi lazım. Bu ikisi karıştırılıyor. İnşaat kesimi epey kıymetli, lokomotif kesim, kaç yüz tane kesimi hareket ettiriyor. ötürüsıyla bütün kaynakları inşaata ayırırsak ülke oradan büyüyecek. Bu pek o denli olmuyor. Bunu esasen yaşadık. Başbakan Yardımcılığım periyodunda bunun meşakkatlerini baştan görür görmez, o devirde ben epey uyardım. Başbakan’la aksi düştük. Kamuoyu önünde, gazetecilerin önünde daima zıt düşüyorduk o günlerde. Ve ne oldu? Türkiye’nin dışardan fazlaca borçlandığı bir periyotta, borçlanılan kaynaklar yüklü olarak lüks ofis, lüks AVM, lüks konutlara yatırıldı. Ve o yatırım döviz üreten bir yatırım değil.
‘REFAHIN BORÇLA YÜKSELMESİ YANLIŞSIZ DEĞİL’
Endüstriye yatırılması gereken, ihracat ve turizm üzerinden döviz geliri getirmesi gerekirken o yatırımlar, döviz geliri getirmeyecek alanlara yatırıldı. Ve birinci kriz inşaat kesiminden ve güç bölümünden çıktı. Bandı geri saralım, ben ayrıldıktan daha sonraki birinci kriz iki bölümde çıktı. ötürüsıyla, üst yapının refahın artmasından daha sonra gelmesi lazım. Evvel kazanmamız, evvel hak etmemiz lazım. daha sonrasında o hak ettiğimiz refahı yaşamamız lazım. Yoksa borçla refah yükseliyorsa ülkede bana nazaran bu epeyce yanlışsız bir şey değil. Zira bu yapay oluyor, süreksiz oluyor. daha sonrasında da bu biçimde krize düştüğümüz vakit da büyük bir hayal kırıklığı oluyor. Bu bağlamda, basamak basamak gitmek lazım. Evvel çalışmak lazım, daha sonra lüks konut, AVM, lüks ofisler. Türkiye’de bu sıralama kaydı. Lakin bunun da asıl niçini Candan Bey’in bugünkü sunumunda da belirttiği imar rantları konusudur. Bu noktada; lüks konut, lüks AVM, lüks ofis demek eşittir emsal değişikliği…
‘YOLSUZLUĞUN ÜÇTE İKİSİ BURALARDA’
ötürüsıyla, dövizle yatırım yaparız, dövizle borçlanırız fakat daha sonra yatırımımız döviz üretir yeniden. Bunda hiç bir sorun yok. Ancak inşaatta o denli olmadı. Ve her bir proje müthiş para kazandırdı. Türkiye’de açıkçası, bu yolsuzluk dediğimiz alanın üçte ikisi toplam para olarak buralarda. Ve bu bununla birlikte siyasetin ve siyasetçinin finansmanında da en değerli alan olarak belirtilebilir. Onun için aslına bakarsan bir türlü önlenemiyor. Onun için bu ikisi iç içe geçmiş alan bir türlü birbirinden sıyrılamıyor. Çok kararlı olmak gerekiyor ve bunları iktidarın birinci 90 gününde yapıp, geçmek gerekiyor. Onun için birinci 90 gün diyoruz. Aksi biçimde mümkün değil. Bakanlar bir nazaranve gelsin, kurumların başına geçsin, 1 ay daha sonra iklim değişir. Şu açıdan söylüyorum: Birtakım şeyleri vaktinde yapmazsak, vaktinde önlem almazsak yeni atanacak Bakanlar eski tarza çabucak dönebilir. Zira kuşatılıyorlar. Beşerler şimdiden yatırım yapmak istiyor, kim olabilir diye bakıp, kuşatıp, çabucak özel bağ geliştirmeye başlıyorlar. Ki bakılırsave geldiği anda özel münasebetlerde menfaat sağlanma başlasın diye. ötürüsıyla bunları baştan epeyce süratli yapmak ve kesin hal almak lazım.
‘MECLİS’E SEVK EDİLMESİ GEREKEN BİR NUMARALI YASA, SİYASİ ETİK YASASI’
Biz şunu da yaptık. Parlamenter Sistem çalışmasının son kısmında siyasi etik konusu yer alıyor. Aslında Parlamenter Sistemle hiç bir alakası yok. Bizim çalışmamız var, kendi partimiz ortasında de siyasi etik yönetmeliği var. Bunu da dedik biz bu masada konuşmak istiyoruz. Sağ olsunlar kabul ettiler. Bu da fazlaca değerliydi. Zira bütün Genel Liderlerin imzasının bunun altına alınması Türkiye’nin geleceği açısından hayli kıymetliydi. ötürüsıyla günü geldiğinde ki bizdeki görüşmede da söylemiş oldum; Meclis’e sevk etmemiz gereken bir numaralı yasa siyasi etik yasası olmalıdır. Birinci oradan başlamamız lazım.
Etraf konusunu iki başlıkta ele alabiliriz. Birincisi bizi direkt ilgilendiren ve direkt denetimimizde olan bahisler. Yani fabrikaların katı atıkları, sıvı atıkları ya da daha yeşil bir kent nasıl olur üzere. Bir de ikinci başlığı var. O da global ısınma. Global ısınmayla ilgili Türkiye’nin tek başına yapacaklarının dünyadaki gidişe tesiri yok maalesef. Zira Amerika ve Çin başta olmak üzere bu iki tane büyük kirletici ülke önlem almazsa hiç bir işe yaramıyor. Türkiye olarak istediğiniz kadar emisyonlara dikkat edin, elektrikli araçlara geçin, fabrika bacalarını takın, yararı olmuyor. Buralarda bizim dünyadaki bu hususla ilgili yapılan müzakerelere, toplantılara faal katkı vermemiz ve faal katkımızla büyük kirletici ülkeleri daima baskı altında tutmamız en değerli metottur. Alışılmış ki kendi katkımızda değerlidir. ötürüsıyla global ısınmayla ilgili kendi içimizde önlem alırken bir de başka ülkeleri zorlamak gerekiyor.”
İnşaat dalının ehemmiyetine değinen Babacan, Türkiye’deki yolsuzluğun üçte ikisinin de bu alanda olduğunu lisana getirerek “Bu beraberinde siyasetin ve siyasetçinin finansmanında da en kıymetli alan olarak belirtilebilir” dedi. Babacan, ayrıyeten Meclis’e sevk edilmesi gereken bir numaralı yasanın siyasi etik yasası olduğunu da kelamlarına ekledi.
PLANI, BABACAN VE KARLITEKİN ANLATTI
20 farklı başlıkta hareket planı hazırlayan DEVA Partisi, şu ana kadar ‘Tarım, Afet İdaresi, Toplumsal Siyasetler, Demokrasiye Geçiş, Yarına Atılım ve Ekonomi’ hareket planlarını deklare etti.
Perşembe günü de Bursa’da düzenlenen ‘Yerel İdareler ve Şehircilik Aksiyon Planı’ lansmanında 101 unsurdan oluşan aksiyon planını, DEVA Partisi Genel Lider Ali Babacan ile partinin Mahallî İdareler ve Şehircilik Siyasetleri Lideri Candan Karlıtekin anlattı.
Mahallî İdareler ve Şehircilik Aksiyon Planı’nda dikkat çeken unsurlar şöyle:
“kuvvetli, tesirli ve verimli lokal idareler için ‘Yerinden Yönetim’ prensibi temel alınacak. Kayyum uygulamalarına son verilecek. Büyük ve kıymetli projeler halka sorulacak. Belediyelerdeki rantla çaba edilecek. On yıl ortasında doğal afetler karşısında zayıf konut kalmayacak. Cem Evleri’ne yer ayrılacak. Kentte yenilenebilir güç üretimi organize edilecek. Kentteki taksi problemi çözülecek. Gençlerin yurt sorunu çözülecek. Sokak hayvanlarının idaresine dair aksaklıklar giderilecek.”
Candan Karlıtekin, hareket planıyla ilgili “Yaklaşık iki yıl üzerinde titizlikle çalışılmış bir hareket planı bu…” derken, Ali Babacan’ın hareket planı kitapçığı giriş kısmındaki “Kültürel ve tarihi mirasımıza hürmet duyarak kentlerimizin ruhunu korumak birinci gayemizdir. Bir öbür deyişle maksadımız, kentlerimizin kuşaklar ortası transferini korumaktır” kelamları de dikkat çekti.
‘EKONOMİ İDARE SİYASETLERİNE KRİZ daha sonraSI DÖRDÜNCÜYÜ EKLEDİK’
Toplantı daha sonrasında Babacan, KARAR muharriri Semra Alkan’ın şu sorularını yanıtladı:
“Tarih veriyorum. Enflasyonu, ikinci yılımızda tek haneli düzeylere bir daha indireceğiz. Biz yapamayacağımız bir şeyin kelamını hiç vermedik. Lakin bir kelam veriyorsak bu kelamımızı kesinlikle tutarız” diye bir açıklamanız oldu. Bu noktada, mutfakların yangın yerine döndüğü bugünlerde enflasyonu tek haneye nasıl düşüreceksiniz?
İktisat idaresinde aslında klasik manada üç siyaset alanı vardır. Bir de 2008-2009 krizinden daha sonra buna dördüncüsünü ekledik. Bu üç alan nedir? Para siyaseti, maliye siyaseti ve yapısal ıslahat dediğimiz alan. Dördüncü alan olarak da bizim makro ihtiyati önlemler diye önemli bir inovasyon olarak kattığımız bir alan oldu. Yani bankacılık sistemi üstündeki düzenlemelerle para siyasetinde ve maliye siyasetinde oluşturduğumuz tesire benzeri tesirler oluşturabiliyorsunuz sonuçlar açısından baktığınızda. ötürüsıyla, dört tane değerli alan var.
‘HAYAT PAHALILIĞININ BİR NUMARALI SEBEBİ DENETİMİN ELDEN KAÇMASI’
En değerli konulardan bir tanesi döviz kuruyla ilgili bir an evvel bir sükûneti getirmektir. Yani döviz kurunun bu kadar meçhul ve dalgalı olması, çok hareketli olması, öngörülemez olması şu anda hayat pahalılığının en kıymetli niçinidir. Açıkçası Türkiye’de hayat pahalılığının bir numaralı niçini döviz kurlarıyla ilgili denetimin elden kaçmış olmasıdır. Döviz kurlarını denetim etmek için de Merkez Bankası’nın elinde hayli değerli iki tane enstrüman vardır. Bunlar faiz siyaseti ve elindeki döviz rezerviyle piyasaya müdahalesidir. Merkez Bankası’nın bir an evvel bağımsız olması, Merkez Bankası’nın başına ve Para Siyaseti Heyetine ehil ve dürüst insanların atanması aslına bakarsan enflasyonla ilgili sorunun tahlilini epey hızlandıracaktır. Bir numaralı husus budur.
‘MERKEZ’İN ELİNDE ŞU ANDA HİÇ YETKİ KALMADI’
Bizim iktisat hareket planımızda Merkez Bankası Lideri adaylarının kesinlikle Meclis’e gidip, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda soru ve karşılık oturumuna girmesi gerektiğini söylüyoruz. Bu bir oylanma, tasdik edilme yahut bir Meclis onayı manasında değil. Lakin gitsinler kendilerini anlatsınlar diyoruz. Orada muhalefet milletvekilleri, iktidar milletvekilleri ve basın var. Üç ya da dört tane aday var ise, evvel bir gitsinler, kendilerini anlatsınlar, soru ve karşılık olsun. Ne yapacaklarını söylesinler, bu biçimdelikle toplum önünde bir taahhüde girsinler o soru ve cevaplarla… Bir de kamuoyunun bir kantarına çıksınlar. Yani bir değerlendirmeden daha sonra Merkez Bankası Başkanı’nın bakılırsavlendirilmesini istiyoruz. TÜİK Lideri ve BDDK Lideri için de birebir biçimde… ötürüsıyla Merkez Bankası’nın bağımsız olması ve Merkez Bankası’nın bu iki enstrümanı yani döviz rezervi ve faiz oranı enstrümanını bir an evvel eline alması gerekiyor. Aksi biçimde Merkez Bankası’nın şu anda elinde hiç bir yetki kalmamış durumda. Açıkçası tamamını Cumhurbaşkanı’nın talimatıyla yapıyor ve yanlış talimatlar kararında da yanlış sonuçlar oluşuyor.
İkinci kıymetli hususta bu işin bütçe tarafı, maliye siyaseti tarafıdır. Bütçe tarafında da enflasyonla çabaya yardımcı olacak bir gelir ve sarfiyat kompozisyonu oluşturmak gerekiyor. Artı bir de yapısal ıslahatlar tabi. Yapısal ıslahatlarda kesim dal bahisleri ele alıp, dallarla ilgili maliyeti artıran ögeler nedir? Rekabet mi âlâ çalışmıyor? Verimsizlik mi var bir yerlerde diye tüm bunlara bakıp, bilhassa maliyet tarafında ne yapılabilir bununla ilgili mevzulara eğilmek gerekiyor. Makro ihtiyati önlem tarafında da bilhassa talep kaynaklı enflasyon üzerinde tesir olur. Ki şu anda Türkiye’nin fazla bu biçimde bir sorunu yok bu etapta.
‘ENFLASYONUN EN KIYMETLİ KAYNAĞI MALİYETLER’
Enflasyonun en kıymetli kaynağı şu anda maliyetlerdir. Maliyetler fiyatı artırıyor. kimi vakit aksisi de olabiliyor. İnsanların elinde harcayacak o kadar hayli para oluyor ki, fazlaca talep oluyor o da enflasyonu tetikleyebiliyor. Şu anda Türkiye’nin sorunu o denli bir sorun değil. Gerçi dikkat etmek lazım. Zira Merkez Bankası şu anda daima operasyonlar yapıyor. Mali genişlemede ölçüyü kaçırırsa bir de öteki türlü bir sorun da yaşayabilir.
Son devirde Merkez Bankası rezervlerinin tükenmesi, ABD’de FED’in faiz artırma beklentisi, Rusya-Ukrayna savaşının uzaması üzere olumsuz niçinler kararında ‘Türkiye’de doları frenlemek sıkıntı olabilir’ diye yorumlar yapılıyor. Sizin bu hususta görüşünüz nedir?
Savaşın ortasındaki ülkeler döviz kurlarını baya bir tutuyorlar. Biz savaşın haricinde izleyen bir ülke olarak tutamıyoruz. Yani bu büsbütün makûs idare, öteki bir şey değil.
‘ENFLASYON ÖNDEN KOŞUYOR, MAAŞ ARTIŞLARI YAKALAMAYA ÇALIŞIYOR’
Aklı başında bir Merkez Bankası idaresi olsa hiç bir şey olmaz. Anında denetim altına alırlar. Lakin kimse karışmayacak. Yani Merkez Bankası gerçek bildiğini yapacak. Benim işim enflasyonu düşürmek. Zira enflasyon düşmeyince refah artışı mümkün değil. Zira maaş artışı yapıyorsunuz fakat maaş artışları daima enflasyonu arttan yakalamaya çalışıyor. Enflasyon önden koşuyor, maaş artışları arttan o koşan enflasyonu yakalamaya çalışıyor. ötürüsıyla bu bitmez bir müddetçtir. Türkiye 34 sene bir girmiş bu kısır döngüye, 70’lerde, 80’lerde, 90’larda, 34 sene bu ülkede enflasyon iki haneli, üç haneli olmuş. Kimse düşürememiş.
‘BİZ ENFLASYONU NASIL DÜŞÜRDÜK?’
Biz enflasyonu nasıl düşürdük? Biz söylemiş olduğim üç alan ki dördüncü alanı 2008-2009 devrinde devreye soktuk. Bu üç alanda gerekeni yaptık. Ve kararlılıkla yaptık. Bu mevzuda fazlaca sağlam duracağımızı da bütün dünya âleme ilan ettik ve gösterdik. aslına bakarsanız enflasyonun düşeceği ile ilgili kanaat oluştuğu anda faizler çabucak düşüyor. Faizler fikir, faizlerin düşmesinden kaynaklanan bir ekonomik canlanma esasen geliyor. ötürüsıyla bu bundan öncelik sırasıdır. Birinci öncelik olarak, enflasyonun düşeceğine dair kararlı bir uğraş başlıyor ve artık enflasyon düşecek kanaati süratle oluşuyor. Bu piyasa faizlerini düşürüyor. Piyasa faizleri düştüğü vakit da arttan yatırımlar başlıyor, alışveriş canlanıyor. Biz bunu yaptık. Bu sürecin pratiğini yaşayanlar olarak epey yeterli bir teknik takımımız var. Merkez Bankası tarafında da, Hazine tarafında da yönetmiş, enflasyonu düşürmüş bir teknik heyet var. Bir de siyasi takımlarımızda bir daha bu hususta deneyimli, işi bilen beşerler.
Dediler ki kur düşecek mi? Kur bir defa yükseldiği vakit epeyce geri gelmiyor. Ancak değerli olan onu makul bir yerlerde tutarken, arttan gelir düzeyini yükseltmek için çalışmak ve ekonomiyi canlandırmaktır. ötürüsıyla enflasyonu yavaşlatırken ekonomiyi canlandırmak, alışverişi canlandırmak ve insanların refah düzeyini yükseltmek kıymetlidir. Bunun tahlili bu. 2001-2002 krizini çözerken de bu biçimde yaptık, 2008-2009 global krizini çözerken de bu biçimde yaptık. Yani büsbütün dürüst ve ehil takımlarla, istişareyle… Tahlil buralarda yani. Yalnızca iktisatla ilgili problemlerde değil, her türlü problemde tahlil buralarda, fazla uzakta aramamak lazım. İşi bilenlerle çalışmanız lazım. Öbür türlü olmaz.
‘İNŞAAT KONUSUNDA BAŞBAKANLA ÇOK AKSİ DÜŞTÜK’
İnşaat kesimini, inşaata dayalı büyüme sürecini etraf bahsiyle bir arada nasıl değerlendirirsiniz?
İnşaatı altyapı ve üstyapı olarak ikiye ayırabiliriz. Altyapı tarafı biraz önden gitmesi gereken bir bahis. Yani büyümenin önünü açması gereken bir mevzu. Üstyapı tarafının da büyümenin ve refahın kararı olması lazım. Yani biraz geriden gelmesi lazım. Bu ikisi karıştırılıyor. İnşaat kesimi epey kıymetli, lokomotif kesim, kaç yüz tane kesimi hareket ettiriyor. ötürüsıyla bütün kaynakları inşaata ayırırsak ülke oradan büyüyecek. Bu pek o denli olmuyor. Bunu esasen yaşadık. Başbakan Yardımcılığım periyodunda bunun meşakkatlerini baştan görür görmez, o devirde ben epey uyardım. Başbakan’la aksi düştük. Kamuoyu önünde, gazetecilerin önünde daima zıt düşüyorduk o günlerde. Ve ne oldu? Türkiye’nin dışardan fazlaca borçlandığı bir periyotta, borçlanılan kaynaklar yüklü olarak lüks ofis, lüks AVM, lüks konutlara yatırıldı. Ve o yatırım döviz üreten bir yatırım değil.
‘REFAHIN BORÇLA YÜKSELMESİ YANLIŞSIZ DEĞİL’
Endüstriye yatırılması gereken, ihracat ve turizm üzerinden döviz geliri getirmesi gerekirken o yatırımlar, döviz geliri getirmeyecek alanlara yatırıldı. Ve birinci kriz inşaat kesiminden ve güç bölümünden çıktı. Bandı geri saralım, ben ayrıldıktan daha sonraki birinci kriz iki bölümde çıktı. ötürüsıyla, üst yapının refahın artmasından daha sonra gelmesi lazım. Evvel kazanmamız, evvel hak etmemiz lazım. daha sonrasında o hak ettiğimiz refahı yaşamamız lazım. Yoksa borçla refah yükseliyorsa ülkede bana nazaran bu epeyce yanlışsız bir şey değil. Zira bu yapay oluyor, süreksiz oluyor. daha sonrasında da bu biçimde krize düştüğümüz vakit da büyük bir hayal kırıklığı oluyor. Bu bağlamda, basamak basamak gitmek lazım. Evvel çalışmak lazım, daha sonra lüks konut, AVM, lüks ofisler. Türkiye’de bu sıralama kaydı. Lakin bunun da asıl niçini Candan Bey’in bugünkü sunumunda da belirttiği imar rantları konusudur. Bu noktada; lüks konut, lüks AVM, lüks ofis demek eşittir emsal değişikliği…
‘YOLSUZLUĞUN ÜÇTE İKİSİ BURALARDA’
ötürüsıyla, dövizle yatırım yaparız, dövizle borçlanırız fakat daha sonra yatırımımız döviz üretir yeniden. Bunda hiç bir sorun yok. Ancak inşaatta o denli olmadı. Ve her bir proje müthiş para kazandırdı. Türkiye’de açıkçası, bu yolsuzluk dediğimiz alanın üçte ikisi toplam para olarak buralarda. Ve bu bununla birlikte siyasetin ve siyasetçinin finansmanında da en değerli alan olarak belirtilebilir. Onun için aslına bakarsan bir türlü önlenemiyor. Onun için bu ikisi iç içe geçmiş alan bir türlü birbirinden sıyrılamıyor. Çok kararlı olmak gerekiyor ve bunları iktidarın birinci 90 gününde yapıp, geçmek gerekiyor. Onun için birinci 90 gün diyoruz. Aksi biçimde mümkün değil. Bakanlar bir nazaranve gelsin, kurumların başına geçsin, 1 ay daha sonra iklim değişir. Şu açıdan söylüyorum: Birtakım şeyleri vaktinde yapmazsak, vaktinde önlem almazsak yeni atanacak Bakanlar eski tarza çabucak dönebilir. Zira kuşatılıyorlar. Beşerler şimdiden yatırım yapmak istiyor, kim olabilir diye bakıp, kuşatıp, çabucak özel bağ geliştirmeye başlıyorlar. Ki bakılırsave geldiği anda özel münasebetlerde menfaat sağlanma başlasın diye. ötürüsıyla bunları baştan epeyce süratli yapmak ve kesin hal almak lazım.
‘MECLİS’E SEVK EDİLMESİ GEREKEN BİR NUMARALI YASA, SİYASİ ETİK YASASI’
Biz şunu da yaptık. Parlamenter Sistem çalışmasının son kısmında siyasi etik konusu yer alıyor. Aslında Parlamenter Sistemle hiç bir alakası yok. Bizim çalışmamız var, kendi partimiz ortasında de siyasi etik yönetmeliği var. Bunu da dedik biz bu masada konuşmak istiyoruz. Sağ olsunlar kabul ettiler. Bu da fazlaca değerliydi. Zira bütün Genel Liderlerin imzasının bunun altına alınması Türkiye’nin geleceği açısından hayli kıymetliydi. ötürüsıyla günü geldiğinde ki bizdeki görüşmede da söylemiş oldum; Meclis’e sevk etmemiz gereken bir numaralı yasa siyasi etik yasası olmalıdır. Birinci oradan başlamamız lazım.
Etraf konusunu iki başlıkta ele alabiliriz. Birincisi bizi direkt ilgilendiren ve direkt denetimimizde olan bahisler. Yani fabrikaların katı atıkları, sıvı atıkları ya da daha yeşil bir kent nasıl olur üzere. Bir de ikinci başlığı var. O da global ısınma. Global ısınmayla ilgili Türkiye’nin tek başına yapacaklarının dünyadaki gidişe tesiri yok maalesef. Zira Amerika ve Çin başta olmak üzere bu iki tane büyük kirletici ülke önlem almazsa hiç bir işe yaramıyor. Türkiye olarak istediğiniz kadar emisyonlara dikkat edin, elektrikli araçlara geçin, fabrika bacalarını takın, yararı olmuyor. Buralarda bizim dünyadaki bu hususla ilgili yapılan müzakerelere, toplantılara faal katkı vermemiz ve faal katkımızla büyük kirletici ülkeleri daima baskı altında tutmamız en değerli metottur. Alışılmış ki kendi katkımızda değerlidir. ötürüsıyla global ısınmayla ilgili kendi içimizde önlem alırken bir de başka ülkeleri zorlamak gerekiyor.”